Stad van de Toekomst

Tegenwoordig staat Rotterdam wederom voor grote uitdagingen om zich aan te passen aan de nieuwe tijd. Heel specifiek heeft Rotterdam een enorme technologische opdracht om haar haven te vergroenen. Tegelijkertijd heeft elke grote stad de opgave zich te wapenen tegen klimaatverandering en zorg te dragen voor een kleine ecologische footprint, bijvoorbeeld door klimaatbestendig te bouwen, meer ruimte voor groen te creëren en het stimuleren van een circulaire economie.

Hieronder drie inspirerende locaties:

Ecowijk Leonidas
Op het voormalige terrein van hockeyclub Leonidas in de Esch heeft de gemeente Rotterdam een project in gang gezet, waarbij particulieren onder bepaalde voorwaarden hun eigen duurzame woonhuis kunnen ontwerpen en bouwen. Zolang de woningen aan de duurzaamheidseisen van de gemeente voldoen kan er volop geëxperimenteerd worden. Hierdoor is er een uniek stukje Rotterdam ontstaan, met een enorme diversiteit aan stijlen en milieuvriendelijke oplossingen; een heuse showcase van duurzame architectuur.

DakAkker en Waterplein
Aan de rand van de versteende binnenstad zijn twee innovatieve voorbeelden van klimaatadaptatie te vinden. Bovenop het dak van de creatieve broedplaats Schieblock ligt de grootste openlucht dakboerderij in Nederland. Het DakAkker zorgt voor meer biodiversiteit, vermindert hittestress in de stad en voorziet ook nog in kleinschalige lokale voedselproductie. Even verderop is het stenige Bentheimplein in samenwerking met o.a. de omliggende scholen, getransformeerd tot slim en toekomstbestendig Waterplein. Speciale reservoirs vangen het overmatig regenwater op om het riool te ontlasten. Op droge dagen is het plein een spectaculair sportveld voor scholieren.

Eiland van Brienenoord
Onder de imposante Van Brienenoordbrug ligt het natuurjuweel Eiland van Brienenoord. Dit wonderlijke natuurgebied met wilde fruitbomen, diverse vogelsoorten en een kleine kudde Schotse hooglanders is een plek weg uit de stad, maar gelegen in de stad. Naast natuur zorgt cultuurcentrum Buitenplaats Brienoord op speelse wijze voor activiteiten (sport, spel en theater) die bewoners en bezoekers laten nadenken over de toekomst van Rotterdam.

Rotterdam-Zuid

Op de zuidoevers van de Nieuwe Maas ligt een uitgestrekt stuk onvervalst Rotterdam. Zo groot als een gemiddelde Nederlandse provinciestad, dat de moeite waard is om beter te leren kennen. Rotterdam-Zuid is sinds het ontstaan in de negentiende eeuw nog steeds de plek van de stedelijke en maatschappelijke vernieuwing in Nederland. Over de Maasbruggen, op Zuid, ligt een stadsdeel waar veel te ontdekken is.

Negentiende-eeuwse havens en woonwijken
Halverwege de negentiende eeuw wagen Rotterdammers de sprong naar Zuid. Op het Eiland van Feijenoord en rond Katendrecht leggen ze havens aan en bouwen woonwijken voor de havenarbeiders. Deze stadswijken, als Feijenoord, Afrikaanderwijk, de Kaap, Hillesluis en Bloemhof hebben een eigenzinnige geschiedenis waar actuele thema’s als gentrificatie, energietransitie en sociale cohesie voor je ogen plaatsvindt.

Tuin– en betondorpen
Rotterdam-Zuid is de kraamkamer van de experimentele volkshuisvesting in Nederland. Met moderne ideeën over woningbouw en stedenbouw stampen de Rotterdammers verschillende typen woningen en wijken uit de grond. Ook arbeiders moeten in betaalbare en goede huizen wonen. Beroemd zijn de tuin- en betondorpen, zoals Vreewijk en Heijplaat; de Kiefhoek, Stuhlemeijer en de Kossel. Ongeveer een eeuw later leveren deze tuin– en betondorpen een fascinerend tijdsbeeld op.

Megaprojecten op Zuid
Om de leefbaarheid van Rotterdam-Zuid te vergroten springen een aantal megaprojecten in het oog. De gebiedsontwikkelingen rondom Stadionpark (beter bekend als Feyenoord City) halen regelmatig de pers. Ondertussen krijgt Hart van Zuid vorm met het gloednieuwe Theater Zuidplein en het eerste Olympische zwembad van Rotterdam. Verderop in Charlois werken de gemeente en verschillende Rotterdamse onderwijsinstellingen aan Cultuur&Campus, dat binnen enkele jaren als nieuwe hotspot op Zuid zal uitgroeien.

Het optimisme van de Zuidelijke Tuinsteden
Na de Tweede Wereldoorlog verrijzen aan de zuidrand van de stad nieuwe wijken om de forse woningnood het hoofd te bieden. Onder leiding van gemeentelijk ontwerper Lotte Stam-Beese werken moderne architecten aan een ideale tuinstad. Ze ontwikkelen een wijkgedachte, waarbij de stadsdelen onderverdeeld worden in zelfvoorzienende wijken en buurten om de sociale cohesie in de stad te verbeteren. Voorbeelden hiervan zijn te vinden in Pendrecht, Zuidwijk en Lombardijen. Ook een enorme wijk als Groot-IJsselmonde behoort tot dezelfde generatie. Ondanks hun moderne en open opzet, vertonen ze niet meer het optimistische karakter van weleer. Maar ondertussen zijn er tal van initiatieven om deze tuinsteden nieuw elan te geven in de eenentwintigste eeuw.

Luchtsingel en ZoHo

Het is bijna vreemd om te bedenken dat Rotterdam niet altijd zo’n bruisende stad was als nu. Nog slechts een decennium geleden kwam de metropool aan de Maas in geen enkel lijstje voor en waren de toeristen ver te zoeken. Eén van de zones waar je destijds als stadsbewoner niet graag kwam was het gebied vanaf het Centraal Station tot aan het voormalige station Hofplein. Wat een transformatie heeft daar plaatsgevonden! Bekijk het met eigen ogen in een excursie over de Luchtsingel onder leiding van een professionele architectuurgids van UrbanGuides.

In slechts een paar jaar tijd werd een volledig stuk wasteland omgetoverd tot een levendige plek vol bedrijvigheid, met als centrale as de knalgele voetgangersbrug de Luchtsingel. De aanjager achter deze drastische gebiedsinterventie was architectenbureau ZUS. Zelf vestigden zij zich met hun kantoor in het wederopbouwicoon het Schieblock. Om hen heen verzamelden zich allereerst kleine start-ups, maar later ook gevestigde namen, culturele instellingen, uitgaansgelegenheden en zelfs hele festivals.

De 350 meter lange Luchtsingel vormde het verbindende element waarmee ZUS een in verval geraakt en geïsoleerd stuk stad nieuw leven wist in te blazen. Aan de langgerekte houten constructie werd een heel gebiedsontwikkelingstraject opgehangen. Zo werden het Central District, met daarin het splinternieuw opgeleverde station Rotterdam Centraal, verbonden met het gerenoveerde Station Hofplein. Wie vandaag de dag een wandeling door het gebied maakt, ontdekt dat er van alles te beleven valt. Van drankjes in een zonnige binnentuin tot dansen in Rotterdams nieuwste poppodium en van tuinieren op de DakAkker tot rondstruinen op een voormalig stationshalte als luchtpark.
Nu het stadsdeel dan eindelijk ‘klaar’ is, staan de nieuwste ideeën voor een verdere gebiedstransformatie alweer op stapel.

Bijvoorbeeld de start van de ambitieuze groenplannen van het verhoogde spoorviaduct Hofbogen of de creatieve aanpak van het wederopbouwbuurtje ZoHo. Aan de vooravond van de nieuwste ontwikkelingen wandel je in een rondleiding van 90 minuten met UrbanGuides op, onder, langs en vooral over de gerealiseerde projecten van ZUS, met als leidraad de nu nog houten Luchtsingel. Samen met een gids ontdek je hoe het gebied nog altijd in verandering is en kom je te weten wat de meest recente plannen zijn.

RDM Campus

Eén van Rotterdams meest spectaculaire voorbeelden van herbestemming is te vinden op Heijplaat. Daar is de honderd jaar oude scheepswerf van de Rotterdamse Droogdok Maatschappij (RDM) omgevormd tot een dynamisch Makers District. Het uitgestrekte complex wordt nu gebruikt voor het geven van onderwijs en het stimuleren van innovatie. Het is in volle glorie te bewonderen tijdens een rondleiding van UrbanGuides.

Met de oprichting van de RDM in 1902 werd ook een compleet fabrieksdorp gebouwd op Heijplaat, gebaseerd op de Engelse tuindorpen. Samen met het Quarantaineterrein vormt dit gebied een bijzondere enclave midden in het moderne Rotterdam. Het is een van de havengebieden met een belangrijke cultuurhistorische waarde die de stad rijk is. Het oude hoofdkantoor is compleet gerenoveerd. Het belangrijkste deel hiervan dateert uit de jaren 1913–1916 en heeft een monumentale marmeren vloer en een directiekamer en commissarissenkamer in Art Deco-stijl.
Tegenwoordig kun je de voormalige bouwplaats van het ss Rotterdam als onderwijscampus ervaren in een rondleiding van UrbanGuides. Samen met een architectuurgids bezoek je de voormalige machinehal Innovation Dock, een monumentale industriële hal met een oppervlakte van zo’n 23.000 m2 en hoogtes oplopend tot wel 20 meter. Vandaag de dag werken onderwijs en bedrijven hier onder het motto Research, Design & Manufacturing (RDM) samen aan duurzame en innovatieve oplossingen op het gebied van bouwen, mobiliteit en energie.
Tijdens een wandeling over Heijplaat verken je samen met een architectuurgids het gebied en bekijk je hoe met behoud van de historie, ruimtes zijn gecreëerd voor technisch onderwijs van de Hogeschool Rotterdam, het Albeda College en de vele innovatieve bedrijven, van start-up tot grote speler.

Voor reserveringen en meer informatie over de rondleidingen kun je contact opnemen met het RDM-informatiecentrum via telefoonnummer 010 – 252 44 72 of per e-mail via rondleidingenrdm@portofrotterdam.com.

Rondom de Rijnhaven

Wie vanaf de Veerhaven naar de zuidoever kijkt ziet een architectuurspektakel dat bijna on-Nederlands te noemen is. Van bescheiden bouwblokjes is op de Wilhelminapier en Katendrecht geen sprake. Je waant je eerder in de docklands van London, New York of Shanghai. De imposante skyline van Rotterdam groeit nog altijd met de dag.

Deze indrukwekkende hoogbouw op de Wilhelminapier en Katendrecht vormt het resultaat van zo’n dertig jaar stadsontwikkeling rondom de Rijnhaven. Er is hard gewerkt om Rotterdam Noord en Zuid met elkaar te verbinden als één stad aan de rivier. Met de komst van de Erasmusbrug werd Zuid in één klap vele malen toegankelijker en ontwikkelde de Wilhelminapier zich razendsnel van een verlaten havengebied tot een mondain deel van het stadscentrum. Wereldberoemde architecten, zoals Rem Koolhaas, Alvaro Siza Vieira en Sir Norman Foster, hebben er hun landmark achtergelaten. Ook vind je op dit kleine schiereilandje de drie hoogste gebouwen van Nederland en is OMA’s De Rotterdam zelfs het grootste gebouw van Europa.

Katendrecht begon juist in alle stilte aan een tweede jeugd, maar met de bouw van de Fenixlofts en de Groene Kaap krijgt het buurtje steeds meer allure. Duidelijk is dat men kan spreken van een heel bijzondere woonwijk midden in de haven, met het roemruchte havenverleden als geschiedenis en de nieuwe wooncomplexen als toekomst. Een toekomst waar overigens niet iedereen even gelukkig mee is, want gentrificatie kent ook z’n keerzijde.

In een wandeling met UrbanGuides maak je een interessante tocht over de Wilhelminapier en Katendrecht en kom je langs nieuwe woontorens, monumentale pakhuizen, industriële silo’s en bakfietswijkjes. Een professionele gids vertelt over dit roemruchte verleden en plaatst de huidige ontwikkeling van de spectaculaire nieuwe architectuur in een voormalig havengebied in zijn context.

Extra bezoek informatiecentrum Rijnhaven

Aan de hand van infopanelen en een spectaculaire maquette schets de gemeente de ambities en de voorwaarden hoe de Rijnhaven op korte termijn verder gaat ontwikkelen tot een duurzame verblijfsplek met veel aandacht en ruimte voor groen. Een gids van UrbanGuides kan de plannen verder toelichten.

Expeditie M4H

Diep in Rotterdam West, aan de grens met Schiedam, ligt momenteel het brandpunt van de Rotterdamse stadsontwikkeling. Op de grens tussen haven en stad vind je in dit Merwe-Vierhavengebied een levendige mix van jonge ondernemers en creatieve gemeentelijke initiatieven te midden van de oude loodsen, het industriële erfgoed en een nog altijd zeer actief Havenbedrijf.

Nu de haven meer en meer verschuift naar gebieden verder buiten het centrum, is het op deze plek dat Rotterdam denkt aan haar toekomst en actief bezig is met het transformeren van deze plek tot een vooruitstrevend stuk stad.

Samen met het RDM-terrein aan de overkant van de rivier vormt het zogenaamde M4H-gebied het Rotterdam Makers District, de plek waar de maakindustrie van jonge makers, startups en duurzame ondernemers en kunstenaars tot bloei komen.

Ga je op pad met UrbanGuides, dan ontdek je al snel dat er een hoop bijzonder havenerfgoed verscholen ligt in het M4H-district, met hier en daar zelfs een ontwerp van een toonaangevende architecten als Maaskant en Brinkman. Iconen die eruit springen zijn het HAKA-gebouw, de Citrusveiling, Vertrekhal Oranjelijn en de opvallende Europoint Torens. Op je route breng je tevens een bezoek aan diverse pioniers en bijzondere locaties, denk daarbij aan de Floating Farm, het Keilepand, Atelier van Lieshout en Studio Roosengaarde.

In een rondleiding van UrbanGuides neemt een professionele gids je mee op pad door dit opkomende stuk Rotterdam. Er wordt verteld over de historie van deze vroeg 20e-eeuwse stukgoedhaven, hoe deze langzaam in verval raakte en wat voor ontwikkelingen er momenteel allemaal plaatsvinden en nog op handen zijn in de nabije toekomst.

Voor reserveringen en meer informatie over de rondleidingen kun je contact opnemen met het RDM-informatiecentrum via telefoonnummer 010 – 252 44 72 of per e-mail via rondleidingenrdm@portofrotterdam.com